Niniejszy dokument jest sprawozdaniem z realizacji pilotażowego projektu badawczego dotyczącego pozycji strony w procesie cywilnym, która jest pozbawiona odpowiedniej pomocy prawnej.
Projekt realizowany był od stycznia do czerwca 2012 roku przez INPRIS ? Instytut Prawa i Społeczeństwa we współpracy ze Stowarzyszeniem Sędziów THEMIS i Sądem Okręgowym w Poznaniu.
Problem podejmowany w badaniu dotyczył sygnalizowanej w wielu publikacjach i dyskusjach kwestii związanej z trudną pozycją osoby, która nie jest reprezentowana przez profesjonalnego prawnika w postępowaniu cywilnym, a także komunikacji między sędzią a stroną (stronami) postępowania.
Przeprowadziliśmy to badanie w obawie, że zmiany w procedurze cywilnej, idące w słusznym kierunku usprawnienia postępowania (ostatnia nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z 16 września 2011 r., która weszła w życie 3 mają 2012 r.), mogą pogorszyć sytuację. Osoba bez odpowiedniej wiedzy prawnej , niereprezentowana w sądzie przez kompetentnego prawnika, ma trudną pozycję procesową niezależnie od stopnia skomplikowania sprawy. W postępowaniu cywilnym sędzia rozstrzyga bowiem przede wszystkim na podstawie faktów przytoczonych przez strony i dowodów przez nie prezentowanych, nie zaś dopuszczonych z urzędu. Słuszne jest założenie procedury cywilnej, że równouprawnione strony toczą spór przed bezstronnym sądem, którego werdyktowi obowiązane są podporządkować się. Znbsp;tego wprost wynika wymóg, by obie strony miały zagwarantowaną jednakową możliwość obrony praw i interesów. Czy jednak sędziowie mają odpowiednie narzędzia, i odpowiednio je wykorzystują, aby zapewnić rzeczywistą równowagę stron? Istnieje ryzyko, że w praktyce sali sądowej osoby o słabszych kompetencjach prawnych nie są w stanie tej teoretycznej zasady równości zrealizować. Dla strony pozbawionej odpowiedniej pomocy prawnej dotkliwe mogą być ostatnie zmiany w procedurze cywilnej, które w istotny sposób dotyczą m.in. ukształtowania zakresu i form komunikacji sądu ze stronami procesu.
Więcej do przeczytania w załączniku.