Stowarzyszenie Sędziów Themis uprzejmie przedstawia stanowisko odnośnie regulacji stanu spoczynku sędziów zawartego w projekcie ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz innych ustaw.
Ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych jest podstawowym aktem ustrojowym dotyczącym sądownictwa powszechnego. Jej nowelizacja powinna w związku z tym odbywać się odrębnym aktem normatywnym, z zachowaniem wymaganego w takich wypadkach procesu konsultacji, a projekt zmian winien być przygotowywany w Ministerstwie Sprawiedliwości a nie w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Minister Sprawiedliwości , ze względu na swoje ustawowe uprawnienia jest bowiem lepiej zorientowany w szczególnych uwarunkowaniach i specyfice zawodu sędziego , które powinny być wzięte pod uwagę przy kształtowaniu praw emerytalnych tej grupy zawodowej.
Trzeba przypomnieć, że status sędziów jest jedną z podstawowych gwarancji prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości co znalazło odzwierciedlenie w postanowieniach Konstytucji, a sędziowie są jedyną grupą zawodową której poświęcona jest wyraźna regulacja konstytucyjna .Art. 173 Konstytucji stanowi, , że Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz , art.178 ust.2 Konstytucji nakłada na władzę ustawodawczą i wykonawczą obowiązek zapewnienia sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Na posiedzeniu Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa w dniach 8 -10 czerwca 2011r. w podjętej tam Deklaracji stwierdzono, że ? Niezależność sądownictwa i niezawisłość poszczególnych sędziów musi być zachowana jako warunek realizacji sprawiedliwego i obiektywnego wymiaru sprawiedliwości, na rzecz zapewnienia ochrony praw człowieka i podstawowych wolności.
Odrębności dotyczące ukształtowania statusu prawnego sędziego jako pracownika ( otrzymywanie wynagrodzenia za czas choroby, większy wymiar urlopu wypoczynkowego, przechodzenie w stan spoczynku) niesłusznie traktowane są jako niczym nieuzasadnione przywileje, podczas gdy w istocie są one rekompensatą za szczególne obowiązki, niedogodności i ograniczenia, którym sędzia podlega nie tylko w czasie służby, ale również po przejściu w stan spoczynku. Wszystkie one są ponadto gwarancją sędziowskiej niezawisłości i pozwalają na oddanie się służbie publicznej bez obawy o zabezpieczenie materialne własne i swojej rodziny .
Sędziowie w demokratycznym państwie prawa powinni mieć zaufanie do państwa, którego obowiązkiem jest zapewnienie bezpieczeństwa prawnego i ochrony praw nabytych.
Projektowana zmiana narusza te i kilka innych zasad. Jej wprowadzenie narazi rząd na procesy sądowe oraz skargę do Trybunału Konstytucyjnego. W państwie prawa jest rzeczą bardzo niepokojącą , że sędziowie zmuszani są do ochrony swoich usprawiedliwionych interesów w drodze procesów sądowych , w istocie z Państwem, w którym są trzecią władzą i w imieniu którego wydają wyroki. Tym bardziej, że jest to grupa zawodowa tak nieliczna, iż w żaden sposób nie da się tego uzasadnić ważnym interesem finansowym, czy też stanem budżetu państwa. Ograniczanie uprawnień, a nie przywilejów, jak się to zwykle przedstawia na fali populizmu, szkodzi wzajemnym stosunkom między trzema władzami, podważa zaufanie sędziów do państwa, które reprezentują, w dalszej konsekwencji przekłada się na jakość kadry sędziowskiej, a w ostatecznym rezultacie nie sprzyja budowaniu państwa prawa.
Projekt ustawy przewiduje, ze uprawnienia przewidziane w art.69 par.2 usp zostaną pozostawione jedynie sędziom, którzy nabyli je do dnia 31 grudnia 2017r. Regulacja ta budzi szereg zastrzeżeń z następujących przyczyn:
1) zakłada nierówne traktowanie różnych podmiotów jednej grupy zawodowej jaką są sędziowie, którzy pozostają w tej samej sytuacji faktycznej. Arbitralne wprowadzenie daty po której upływie radykalnie zmienia się sytuacja określonej części sędziów nie jest niczym usprawiedliwione.
2) sędziowie czynni mogą oczekiwać uzyskania stanu spoczynku w określonym kształcie i czasie. Ich prawo może być uznane za ?prawo nabyte?, a co najmniej za ekspektatywę maksymalnie ukształtowaną, co do której wielokrotnie wypowiadał się TK uznając, że podlega ona takiej samej ochronie jak słusznie nabyte prawo .
3) zdumiewa fakt, że proponowana regulacja w sposób całkowicie odmienny, niż wobec funkcjonariuszy służb mundurowych i żołnierzy zawodowych reguluje sytuację sędziów. Znbsp;projektu ustawy ( art.1 pkt 1 i art. 2 pkt 2 ) z dnia 10 stycznia 2012r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz o zmianie innych ustaw, wynika, że niekorzystne zmiany mogą nastąpić, jedynie w odniesieniu do osób wstępujących do służby po dniu 31 grudnia 2012r. Skutki finansowe, ze względu na różną liczebność obydwu tych grup zawodowych dla budżetu Państwa są nieporównywalne, więc takie odmienności nie dadzą się w żaden sposób racjonalnie uzasadnić (poza oczywiście względami wyborczymi, co świadczyłoby o wyjątkowej krótkowzroczności rządzących).
Uważamy, ze projekt w omawianym zakresie wymaga zasadniczych zmian, tym bardziej, że skala wykorzystania uprawnień co do wcześniejszego wykorzystania stanu spoczynku jest w istocie niewielka .
